Deportatiewagon

Enkele leerlingen van Richtpunt campus Ninove-Zottegem locatie Zottegem kregen de kans om bij te dragen aan een uniek project: het restaureren van een deportatiewagon uit de Tweede Wereldoorlog. 

De deportatiewagon van Oostakker is 9 ton geschiedenis in hout en ijzer. Het is oorspronkelijk een Duitse goederenwagon uit 1911 die tijdens de Eerste Wereldoorlog werd ingezet voor goederentransport. Na WOI werd het voertuig als oorlogsschadevergoeding aan België toegekend. Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog eisten de Duitsers de wagon opnieuw op, deze keer voor transport van o.a. door hen veroordeelde Belgische burgers naar concentratiekampen in Duitsland en Oost-Europa.

Vzw Herdenkingscomité der Executieoorden Rieme en Oostakker vond terug dat deze wagon o.a. van de gevangenis van Antwerpen naar de concentratiekampen Neuengamme en Ravensbrück reed. Tienduizenden mannen, vrouwen en kinderen stierven daar aan ondervoeding, ziekte, medische experimenten of executies (o.a. door vergassing).

Na W.O.II kreeg België de wagon opnieuw in bezit. Uiteindelijk schonk de NMBS deze in 1997 aan het executieoord van Rieme-Oostakker als blijvende herinnering aan de oorlog. 

© Patrick Henry

Het executieoord van Rieme-Oostakker is abonnee van Monumentenwacht Oost-Vlaanderen. De provinciale monumentenwachters inspecteerden de wagon. Hun rapport maakte duidelijk welke onderdelen dringend aangepakt moesten worden. Ze zochten samen met de provinciale dienst Patrimonium in hun netwerk naar een haalbare oplossing. Richtpunt campus Ninove-Zottegem locatie Zottegem was bereid en geschikt om sommige delen door hun leerlingen te laten restaureren. Een win-win-situatie: de wagon wordt gerestaureerd, en ondertussen leren de leerlingen hun vak op echt erfgoed met een grote maatschappelijke waarde, en kunnen ze later nog van hun werk genieten. 

Op maandagochtend 25 september 2023 was er een spectaculair schouwspel te zien aan het executieoord van Rieme-Oostakker. De deportatiewagon werd opgetakeld en vervoerd naar de school in Zottegem. 

Het vijfde jaar schrijnwerk en interieur is op 12 oktober begonnen met het restaureren van de wagon. Als eerste leggen ze de vloer toe met planken zodat ze niet door de grond zakken. Daarna halen ze de echt verrotte planken eruit. Naast recuperatiemateriaal van een andere oude wagon, maken ze planken na met tand-en-groef-verbinding.

Er wordt steeds zoveel mogelijk authentiek materiaal bewaard, want de wagon is een lappendeken met materiële getuigenissen van zijn bewogen geschiedenis met onderdelen uit verschillende plekken en jaartallen, én DNA van de getransporteerde mensen. 

© Patrick Henry

Later dit schooljaar zal de richting 'carrosserie en spuitwerk' de wagon spuiten. De originele RAL-kleuren zijn ondertussen teruggevonden. Ze kunnen rekenen op de begeleiding van een firma gespecialiseerd in schilderwerken, want met oude houtbehandeling en -verf moet je voorzichtig zijn.

Monumentenwacht Oost-Vlaanderen begeleidt de leerlingen nog om het dak af te werken waardoor de wagon in de toekomst nog beter beschermd zal zijn tegen de regen.

Tegen het einde van het schooljaar moet de wagon afgewerkt zijn. Daarna keert de wagon terug naar het Executieoord om zo onderdeel uit te maken van de nieuwe groenpool Wonderwoud van Agentschap Natuur & Bos in Oostakker en Lochristi.