Duisternis en natuur: hoe duurzaam verlichten?

Tegen 2030 schakelen alle steden en gemeenten over op ledlampen voor de straatverlichting. Maar dat is meer dan een technische aanpassing: het is een unieke kans om bewust na te denken over de impact van kunstlicht op mens en natuur.

Daarom werken de Vlaamse provincies, waaronder Provincie Oost-Vlaanderen, aan een inspiratiegids voor lokale besturen. De gids biedt concrete tips voor duurzame verlichting per straat of regio. Daarbij hoort ook een ecologische duisterniskaart, die duidelijk maakt waar het écht donker moet blijven. Maar het blijft zoeken naar een evenwicht tussen veiligheid, onveiligheidsgevoel en aandacht voor de natuur. Maatwerk is dan een goed idee, bv. verschillende types verlichting plaatsen naargelang de omgeving.

De inspiratiegids is beschikbaar vanaf het voorjaar 2026.

Straatverlichting geeft een veilig gevoel en een sfeerlampje op de tuintafel is gezellig, maar te veel nachtelijke buitenverlichting is schadelijk voor mensen, dieren en planten. Met enkele eenvoudige aanpassingen kan jij het verschil maken.

5 tips voor de verlichting in je tuin:

1. Vraag je af: is verlichting hier echt nodig?
2. Verlicht gericht: alleen waar en wanneer het moet.
3. Beperk de felheid van je lampen.
4. Gebruik warme kleuren zoals amber of rood.
5. Schakel uit waar mogelijk – niets is beter dan echte duisternis.

Wil je zelf ervaren hoeveel rust en schoonheid duisternis biedt? Doe dan mee aan de Nacht van de Duisternis op 11 oktober.

• Bezoek het Faunahuis van Natuurpunt Vlaamse Ardennen Plus.
• Geniet van een begeleide avondwandeling in het donker.
• Leer hoe je verlichting kan aanpassen.

>> Ontdek het programma.

Verschillende studies tonen aan dat nachtverlichting schadelijk is:

• De blootstelling aan kunstlicht ‘s avonds en ‘s nachts heeft negatieve gevolgen voor onze slaap. (1)
• Er is mogelijk verhoogde kans op borstkanker voor mensen die in een gebied met veel – vooral blauwe – nachtverlichting wonen. (1)
• De voortplanting van enkele soorten, zoals de glimworm, komt in gevaar omdat de mannetjes de lichtsignalen van vrouwtjes niet opmerken. (2)
• Vogels beginnen vroeger op de dag te zingen en leggen hun eieren vroeger in het seizoen wanneer er onvoldoende rupsen zijn om de kleintjes te voeden. (2)
• Verlichte wegen vormen barrières in het landschap. (2)
• Vleermuizen mijden verlichte plekken, wat hun leefgebied verkleint. (2)

Kortom: duisternis is onmisbaar voor een gezonde leefomgeving.

Bronnen:

(1) Het Provinciaal Instituut voor Hygiëne (PIH) – Kenniscentrum Milieu en Gezondheid bracht de wetenschappelijke studies samen over de relatie tussen nachtelijke verlichting en de gezondheid van de mens.

(2) Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) analyseerde de studies over de effecten van nachtelijke verlichting op biodiversiteit.